چگونه دفاتر کاری را برای مدل کاری هیبریدی و همکاری تیمی طراحی کنیم؟

راهنمای تخصصی برای معماران و کارفرمایان

پس از همه‌گیری کرونا، مدل کار هیبریدی (ترکیبی از کار حضوری و دورکاری) به یک هنجار جهانی تبدیل شد. این تحول نه‌فقط نحوه انجام وظایف شغلی را تغییر داد، بلکه ماهیت «دفتر کار» را نیز دگرگون کرد. امروزه دفترها دیگر صرفاً مکانی برای نشستن پشت میز نیستند، بلکه مراکز تجربه‌های اجتماعی، همفکری و خلاقیت تیمی به شمار می‌آیند. بنابراین، طراحی فیزیکی دفاتر باید فراتر از چیدمان میز و صندلی باشد و به بستری تبدیل شود که تعامل، انعطاف‌پذیری و رفاه کارکنان را هم‌زمان تبیین کند. در این مقاله، ضمن مروری بر اصول نظری و پژوهشی، گام‌به‌گام به بررسی عناصر کلیدی، فناوری‌های مکمل، چالش‌های اجرایی و نمونه‌های موفق خواهیم پرداخت.

تحول نقش دفتر کاری در عصر پساکرونا

بعد از کرونا و تاثیراتی که روی نحوه کار به شکل دورکاری و ریموت روی شرکت‌ها داشت، تغییراتی ایجاد شد که تعداد کارهای هیبریدی افزایش یافت و به همین دلیل نیاز به این تغییرات در دفاتر بیش از پیش احساس می‌شد. بنابراین در ادامه به این موارد و تغییراتی که نیاز به ایجاد بود، می پردازیم:

از فضای ثابتی به هاب هویتی

• دفترهای سنتی در دوره قبل از کرونا عموماً فضایی ثابت با میزهای اختصاصی بودند. اما امروزه دفاتر حکم «هاب فرهنگی» سازمان را دارند؛ جایی که کارکنان صرفاً کار نمی‌کنند بلکه حس تعلق، ارزش‌های سازمانی و هویت جمعی را تقویت می‌کنند.
• پژوهش Gensler (2025) نشان می‌دهد کارکنانی که احساس می‌کنند دفترشان هویت سازمانی را منعکس می‌کند، دو برابر بیشتر احتمال دارد دفتر را به‌عنوان مکانی جذاب برای کار معرفی کنند.

کاهش وابستگی به میز ثابت

• طبق گزارش Gensler 2024، تنها نزدیک به نیمی از کارکنان هفته‌ای بیش از سه روز در دفتر حضور دارند و بسیاری از تیم‌ها از رویکرد «میزهای داغ» (hot desks) یا رزروشدنی استفاده می‌کنند تا دفاتر بتوانند با نوسان جمعیت تطبیق پیدا کنند.
• این تغییر باعث می‌شود فضای آزاد اضافه برای فضاهای مشارکتی باز شود و کارمندان با فرهنگ سازمانی بیشتر درگیر شوند؛ زیرا دیگر هر فرد، در هر لحظه آزادی انتخاب بیشتری برای محل کار خود دارد.

دفاتر به عنوان بستر همفکری و نوآوری

• پژوهش‌ها نشان می‌دهند فضاهایی که امکان تعامل تصادفی («Watercooler Moments») را فراهم می‌کنند، به‌طور میانگین ۱۷٪ خلاقیت تیمی را افزایش می‌دهند؛ چرا که کارکنان از طریق گفت‌وگوهای کوتاه بدون برنامه‌ریزی، ایده‌های خود را به اشتراک می‌گذارند.
• در چشم‌انداز جدید، دفتر همانند یک «شهر کوچک» سازمانی است که محل تبادل اطلاعات و ایده‌های غیررسمی تلقی می‌شود؛ بنابراین طراحی باید به گونه‌ای باشد که این لحظات تعامل را تسهیل کند.

اصول و مبانی طراحی فضاهای هیبریدی

طراحی فضایی که هم از نیازهای دورکاری و هم از مزایای کار حضوری پشتیبانی کند، مستلزم رعایت چند اصل بنیادین است. در ادامه مهم‌ترین آنها را بررسی می‌کنیم:

انعطاف‌پذیری و مدولار بودن

• فضاهای مدولار (Modular Zones):
  فضاها باید قابلیت بازچینی سریع داشته باشند تا متناسب با نیاز روز و تعداد حاضر در دفتر تنظیم شوند. به‌عنوان مثال، استفاده از پارتیشن‌های متحرک یا مبلمان با قابلیت جابه‌جایی بالا (مثل میزهای جمع‌شونده و صندلی‌های چرخ‌دار) امکان تبدیل یک گوشه سکوت به یک فضای ملاقات تیمی را در عرض چند دقیقه فراهم می‌کند.
• استفاده از پارتیشن شیشه ای :
  پژوهش‌های نوظهور (ArXiv 2025) نشان می‌دهد با به‌کارگیری پارتیشن‌های شیشه ای، می‌توان به‌طور خودکار زیرفضاهای لازم (مثلاً برای جلسات فوری یا ایجاد حریم خصوصی) را خلق کرد. این پارتیشن‌ها در مدت زمان کمی بسته به نیاز کاربران، قابلیت جابجایی دارند و از مزاحمت‌های صوتی و نوری جلوگیری می‌کنند.

تنوع فضاها: از تمرکز تا همکاری

• زون تمرکز (Focus Rooms):
  اتاق یا کابینت‌هایی که برای کارهای متمرکز و تماس‌های تلفنی یا ویدئوکنفرانس خصوصی طراحی شده‌اند. طبق نتایج Gensler 2025، ۸۴٪ کارکنانی که دسترسی به زون‌های خصوصی دارند، می‌گویند سطح تمرکزشان تا ۲۵٪ افزایش یافته است.

• زون همکاری (Collaboration Zones):
  فضاهایی با مبلمان منعطف مانند میزهای گرد، کاناپه‌های جمعی و تلویزیون‌های هوشمند که کارکنان را برای تبادل ایده تشویق می‌کنند. این فضاها باید از نظر صوتی و نورپردازی به‌گونه‌ای طراحی شوند که تیم‌ها بتوانند بدون مزاحمت با هم تعامل داشته باشند.

• فضاهای اجتماعی (Breakout Areas):
  گوشه‌های غیررسمی که کارکنان می‌توانند در آن استراحت کنند، چای یا قهوه بنوشند و هم‌زمان به گفت‌وگوهای غیررسمی بپردازند. این فضاها به شکل یک «آشپزخانه نیمه‌عمومی» یا سالن استراحت با مبلمان راحت طراحی می‌شوند تا حس راحتی و صمیمیت ایجاد کنند.

راهکارهای رزرو و مدیریت فضا

• سیستم‌های رزرو میز و اتاق (Desk & Room Booking Tools):
  تیم‌ها نیاز دارند قبل از ورود به دفتر، خود را در یک میز یا اتاق خاص ثبت کنند تا از تراکم و بی‌نظمی جلوگیری شود. فناوری‌های مبتنی بر اپلیکیشن موبایل یا پنل‌های لمسی در لابی‌ها به کارمندان این امکان را می‌دهند به‌سرعت بخش موردنظر خود را رزرو کنند و اطلاعات لحظه‌ای درباره ظرفیت باقی‌مانده و مناطق خلوت‌تر را ببینند.

• کنترل داده‌محور (Data-Driven Management):
  سازمان‌ها می‌توانند با تحلیل داده‌های حسی (Occupancy Sensors، تحلیل وای‌فای، کارت‌های تردد) روند استفاده از فضاها را بررسی کرده و تصمیمات بهینه برای پیکربندی دوباره دفتر اتخاذ کنند. این روش تا ۳۰٪ در بهبود بهره‌وری فضا و کاهش هزینه‌های انرژی تأثیر دارد.

روان‌شناسی محیط کار و تأثیر بر تجربه کاربری

روانشناسی محیط کار نقش کلیدی در شکل‌گیری تجربه کارکنان دارد و به‌طور مستقیم بر بهره‌وری، رضایت شغلی و حتی سلامت روانی تأثیر می‌گذارد. طراحی محیطی که احساس امنیت، تعلق، و انگیزش را در کارمندان تقویت کند، می‌تواند باعث کاهش استرس و افزایش تعامل و وفاداری سازمانی شود. عواملی مانند نور طبیعی، آکوستیک مناسب، امکان شخصی‌سازی فضا، و ایجاد فضاهای استراحت و تعاملات غیررسمی، همگی در ادراک ذهنی کارکنان از محیط مؤثرند. اگر فضا به گونه‌ای طراحی شود که نیازهای روانی انسان را در کنار الزامات عملکردی در نظر بگیرد، تجربه کاری از صرف “حضور فیزیکی در محل کار” فراتر رفته و به تجربه‌ای معنادار و انگیزه‌بخش تبدیل می‌شود.

رفاه جسمی و روانی کارکنان

• مبلمان ارگونومیک (Ergonomic Furniture):
  استفاده از صندلی‌هایی با تنظیمات متعدد (ارتفاع، تکیه‌گاه کمر، زاویه پشتی)  و میزهای متغیر Sit-Stand Desks  نشان داده که خطر مشکلات عضلانی-اسکلتی را تا ۴۵٪ کاهش می‌دهد و سطح رضایت شغلی را تا ۲۰٪  افزایش می‌دهد.

• نورپردازی بهینه و نور طبیعی:
  قرار دادن میزها نزدیک پنجره‌ها و استفاده از شیدهای قابل تنظیم برای کنترل شدت نور، باعث می‌شود افراد کمتر دچار سردرد، خستگی چشم و اختلالات چرخه خواب شوند. مطالعه‌ای در سال 2024 گزارش می‌دهد دفاتری که بیش از ۷۵٪ فضای خود را به نور طبیعی اختصاص داده‌اند، به‌طور میانگین ۱۸٪ بازدهی کاری بالاتر دارند.

• عنصر طبیعت (Biophilic Design):
  آوردن گیاهان طبیعی، دیوارهای سبز عمودی و المان‌­های چوبی به داخل فضاهای اداری، استرس را کاهش داده و حس آرامش را تا ۲۵٪ افزایش می‌دهد.

تقویت احساس تعلق و فرهنگ سازمانی

• طراحی متناسب با هویت سازمانی:
  استفاده از رنگ‌ها، لوگوها و المان‌های بصری سازمان در دیوارها، موکت‌ها و تابلوهای راهنما، حس تعلق به مجموعه را تقویت می‌کند. طبق گزارش Gensler، دفاتری که هویت بصری برند را در فضای خود بگنجانند، ۲.۵ برابر بیشتر احتمال دارد کارکنانشان آن دفتر را «محل ایده‌آل برای کار» توصیف کنند.

• فضاهای تعاملی برای جشن و مناسبت‌ها:
  برنامه‌ریزی یک گوشه برای برگزاری رویدادهای داخلی، تولدها یا جلسات غیررسمی (مثلاً میز پینگ‌پونگ یا ایستگاه قهوه خودکار) باعث ارتقای روحیه جمعی و ایجاد خاطرات مثبت می‌شود، به‌طوری که براساس مطالعات FlexOS، ۷۸٪ کارکنان می‌گویند حضور در چنین فضاهایی سطح تعلق سازمانی‌شان را بالا می‌برد.

فناوری‌های مکمل در دفاتر هیبریدی

دفاتر هیبریدی برای عملکرد مؤثر نیازمند بهره‌گیری از فناوری‌هایی هستند که ارتباط، هماهنگی و مدیریت فضا را بهینه کنند. ابزارهایی مانند سیستم‌های هوشمند رزرو میز و اتاق جلسه، نمایشگرهای تعاملی برای جلسات ترکیبی حضوری-مجازی، و سنسورهای تشخیص حضور، نقش اساسی در سازماندهی بهتر محیط ایفا می‌کنند. همچنین، راهکارهای مدیریت هوشمند ساختمان (BMS) با کنترل خودکار نور، تهویه و مصرف انرژی، هم بهره‌وری را افزایش می‌دهند و هم هزینه‌ها را کاهش می‌دهند. این فناوری‌ها نه‌تنها کارمندان را در انتخاب فضای مناسب برای نوع فعالیتشان یاری می‌کنند، بلکه تجربه‌ای بدون اصطکاک، یکپارچه و انعطاف‌پذیر از محیط کار رقم می‌زنند—چیزی که در دفاتر امروزی، از نیاز به یک مزیت رقابتی تبدیل شده است.

ابزارهای ارتباطی و همکاری از راه دور

• اسکرین‌ها و تخته‌های دیجیتال (Interactive Whiteboards):
  این ابزارها به تیم‌های حضوری و دورکار اجازه می‌دهد هم‌زمان روی فایل‌ها و ایده‌ها کار کنند. برخی تخته‌های دیجیتال جدید قابلیت ضبط صدا، ویدئو و تبدیل دست‌نوشته به متن دیجیتال را دارند که در مستندسازی گفت‌وگوها بسیار اثربخش است.

• سیستم‌های صوتی محیطی (Ambient Audio):
  فناوری‌هایی که صدای محیط را می‌گیرند و با حذف نویزهای مزاحم، کیفیت تماس‌های ویدئویی را در اتاق‌های بزرگ بهبود می‌بخشند. این سیستم‌ها بر اساس یادگیری ماشین، صداهای غیرمرتبط را کم می‌کنند و صدای سخنران را تقویت می‌کنند.

ساختمان هوشمند و کنترل کارآمد منابع

• سیستم‌های مدیریت ساختمانی (BMS) و IoT:
  از طریق حسگرهای دما، رطوبت، حرکت و نور، BMS مصرف انرژی را به‌صورت لحظه‌ای رصد می‌کند و HVAC، روشنایی و سایه‌بان‌ها را به‌صورت خودکار تنظیم می‌کند. مطالعات Empire Office (2025) نشان می‌دهد در دفاتری که از این سیستم‌ها استفاده شده، مصرف انرژی تا ۲۸٪ کاهش یافته است.

• پلتفرم‌های تجمیع داده (Workplace Analytics):
  نرم‌افزارهایی که اطلاعات مربوط به حضور و الگوهای استفاده از فضا را جمع‌آوری کرده و به مدیران کمک می‌کنند با استناد به داده‌های واقعی، چیدمان فضا را اصلاح کنند. این پلتفرم‌ها می‌توانند در کنار سیستم رزرو، گزارش‌هایی از مناطق پرتردد و خلوت ارائه دهند و به کاهش نقاط خلاء و تراکم کمک کنند.

مطالعات موردی و نمونه‌های موفق

در ادامه به برخی برندهای بزرگ که در انجام این تغییرات موفق بوده‌اند می‌پردازیم:

دفتر گوگل در نیویورک (Snøhetta)

• معماری ترکیبی و منطق Zoning:
  دفتر جدید گوگل در نیویورک که توسط استودیو Snøhetta طراحی شده، با مساحتی بیش از ۴۰۰۰ مترمربع، بر پایه تفکیک فضاها به زون‌های کاری، آرامش، همکاری و اجتماع شکل گرفته است. در این طراحی، فضای مشترک، به‌عنوان محور اصلی قرار دارد و فضاهای خصوصی و نیمه‌خصوصی با شیشه‌های مات قابل تنظیم احاطه شده‌اند.

• تمرکز بر رفاه و سلامتی:
  کنار پنجره‌های سراسری، میزهای ایستاده، اتاق‌های ماساژ و سالن ورزشی تعبیه شده تا کارکنان در لحظه‌های غیرفعال نیز سلامت جسمی و ذهنی خود را حفظ کنند. نتیجه این رویکرد، افزایش ۳۰٪ در رضایت شغلی کارکنان گزارش شده است.

• فناوری‌های هوشمند:
  از سنسورهای فضای باز و بسته تا سیستم‌های رزرو هوشمند، همه با هم یک تجربه «دفتر به‌عنوان مقصد» (Destination Office) را رقم می‌زنند؛ به‌طوری‌که کارکنان برای حضور در دفتر انگیزه بیشتری دارند.

دفتر مایکروسافت در سیلیکون ولی (Pickard Chilton, NBBJ)

• طراحی ماژولار و تطبیق‌پذیر:
  دفتر مایکروسافت با مساحتی بیش از ۲۰۰۰۰ مترمربع، بر اساس اسکلت ماژولار طراحی شده تا قابلیت توسعه و تغییر چیدمان در آینده به‌راحتی امکان‌پذیر باشد. مبلمان قابل جابه‌جایی و دیوارهای متحرک، امکان خلق فضاهای گوناگون را فراهم می‌کند.

• فضاهای تعاملی و خلاقیت:
  کافه‌تریاهای مجهز به آشپزخانه باز، سالن‌های جلسات غیررسمی با مبلمان راحت و اتاق‌های بازی (مانند بیلیارد و پینگ‌پونگ) علاوه بر جذب افراد، سطح خلاقیت را تا ۲۱٪ افزایش می‌دهد.

• تمرکز بر داده‌محوری:
  با استفاده از تکنولوژی Beacon و سنسورهای حضور، مدیران فضا می‌توانند به‌صورت لحظه‌ای الگوهای تردد و استفاده از هر بخش را رصد کنند و بهینه‌سازی‌های لازم را در حجم و چینش فضا اعمال نمایند.

مطالعات پژوهشی دانشگاهی: پارتیشن‌های روباتیک در دفاتر

• ایده پژوهش‌های ArXiv 2025:
  پژوهشگران نشان داده‌اند که پارتیشن‌های روباتیک می‌توانند بدون دخالت نیروی انسانی به سرعت محیط را تنظیم کنند تا هم در هنگام جلسات ناگهانی حریم خصوصی تأمین شود و هم در صورت عدم نیاز، از مزاحمت صوتی و نوری جلوگیری شود. این فناوری آینده‌پژوهانه، ایده‌آل دفاتر بسیار پویا به شمار می‌آید.

• مزایای سلامت و بهره‌وری:
  بر اساس نتایج اولیه، این پارتیشن‌ها ضمن حفظ حریم، باعث کاهش ۱۵٪ حواس‌پرتی و افزایش ۱۰٪ بهره‌وری می‌شوند؛ چرا که کارکنان می‌توانند بدون جابه‌جایی فیزیکی خود، محیط اطراف خود را متناسب با نیاز به سکوت یا همکاری تنظیم کنند.

چالش‌ها و راهکارهای اجرایی

شروع هر تغییراتی با چالش همراه است. به همین دلیل بهتر است قبل از آن چالش هایی که ممکن است به وجود بیاید را پیدا کرده و برای آنها راه حل داشته باشید. در ادامه به برخی از این چالش ها و راه‌حل‌های آن‌ها می‌‌پردازیم:

هماهنگی با فرهنگ سازمانی

• آموزش کارکنان:
  تحقیق Gensler 2025 نشان می‌دهد در ۴۸٪ سازمان‌ها، کارکنان در ابتدا نحوه استفاده از سیستم‌های رزرو و فضاهای مشترک را نمی‌دانند؛ بنابراین دوره‌های کوتاه آموزشی یا راهنماهای دیجیتال ضروری است.

• تغییر نگرش نسبت به مالکیت میز:
  بسیاری از کارکنان حس مالکیت به میز خود دارند و به میز داغ یا اشتراکی خوشبین نیستند. اجرای کمپین‌های اطلاع‌رسانی پیرامون مزایای هیبریدی (مثل افزایش تنوع تعامل و یادگیری از همکاران مختلف) و تجربه‌سازی محیطی (مثلاً میزبانی جلسات گروهی در فضاهای مشترک) می‌تواند مقاومت اولیه را کاهش دهد.

سرمایه‌گذاری و بازگشت سرمایه

• هزینه‌های اولیه فناوری و مبلمان:
  تجهیز یک دفتر مدرن هیبریدی با مبلمان مدولار، پارتیشن‌های روباتیک و سیستم‌های هوشمند ممکن است تا ۲۰ تا ۳۰ درصد نسبت به دفاتر سنتی هزینه‌بر باشد. اما مطالعات نشان می‌دهند در بلندمدت (۵ سال)، با بهبود بهره‌وری کارکنان و کاهش هزینه‌های انرژی، حداقل ۲۵٪ صرفه‌جویی رخ می‌دهد.

• ارزیابی مداوم و بازخورد:
  بهتر است قبل از پیاده‌سازی کامل، پروژه‌ای آزمایشی (Pilot) در یکی از بخش‌ها اجرا شود و بر اساس داده‌های واقعی، اصلاحات لازم انجام شود. پس از آن، با ارزیابی دوره‌ای (هر ۳ تا ۶ ماه) می‌توان میزان استفاده از فضا و رضایت کارکنان را رصد کرد و برنامه توسعه را بهبود داد.

پایداری و مسئولیت‌پذیری محیطی

• انتخاب متریال سبز:
  استفاده از متریال بازیافت‌شده (مثل چوب بازیافتی یا موکت ساخته‌شده از بطری‌های پلاستیکی بازیافتی) و رنگ‌های فاقد VOC (مواد فرار آلی)، ضمن کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، باعث ارتقای کیفیت هوای داخل دفتر می‌شود. بر اساس گزارش Empire Office (2025)، دفاتری که از متریال پایدار استفاده کرده‌اند، تا ۱۵٪ در امتیاز LEED خود پیشرفت داشته‌اند.

• مدیریت پسماند و چرخه عمر محصول:
  هنگام خرید مبلمان و تجهیزات، بهتر است برندهایی انتخاب شوند که خدمات بازیافت یا بازخرید (Take-Back Programs) دارند. این کار هم هزینه‌های محیطی را کاهش می‌دهد و هم تصویر برند را به‌عنوان سازمانی مسئولیت‌پذیر تقویت می‌کند.

چالش‌های آینده و چشم‌انداز

علاوه بر چالش‌های در حال حاضر، برخی اتفاقات در آینده نیز می‌توانند چالش‌های جدیدی ایجاد کنند که بهتر است از قبل درباره آن‌ها بدانید و آمادگی لازم را برای همگام‌شدن با آن‌ها به دست آورید.

افزایش نقش هوش مصنوعی و اتوماسیون

پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد در آینده نزدیک، از هوش مصنوعی برای تحلیل الگوهای رفتاری و پیشنهادمتغیرهای بهینه‌سازی فضا استفاده خواهد شد. به‌عنوان مثال، AI می‌تواند تشخیص دهد در چه ساعاتی چه نوع فضاهایی بیشترین تقاضا را دارند و به‌طور خودکار تنظیمات گرمایشی، روشنایی یا هدایتی را اعمال کند.

افزایش اهمیت عدالت فضایی (Spatial Equity)

با توجه به تنوع بیشتر نیروی کار (سنی، جنسی، جسمی)، طراحی دفاتر باید فراگیرتر شود. این به معنی دسترسی آسان برای افراد با معلولیت، فضاهای تفکیک‌شده اما نه حبس‌کننده برای کسانی است که نیازهای خاص دارند و حفظ توازن بین فضاهای کاری رسمی و غیررسمی است.

همگرایی فضاهای کاری و اسکان مختلط

گرایش جدیدی در شهرسازی مطرح شده که دفاتر کاری با مسکن مخلوط می‌شوند. در این رویکرد، در یک ساختمان چندطبقه، طبقات میانی به دفاتر اداری و طبقات بالایی و پایینی به واحدهای سکونتی اختصاص داده می‌شود تا کارمندان بتوانند زندگی و کار را در یک مجموعه تجربه کنند؛ موضوعی که می‌تواند آینده طراحی شهری و معماری داخلی دفاتر را دگرگون کند.

جمع‌بندی نهایی

دفتر به‌عنوان تجربه‌گر محیطی:
‌ طراحی دفاتر هیبریدی باید به‌گونه‌ای باشد که افراد را به تجربه کردن انواع فضاها (تمرکز، همکاری، استراحت و تعامل اجتماعی) دعوت کند. این تنوع سبب افزایش انگیزه کاری، نوآوری و رفاه کارکنان می‌شود.

تلفیق فناوری و معماری:

استفاده از سیستم‌های رزرو هوشمند، حسگرهای محیطی، داده‌محوری و پارتیشن‌های روباتیک، موجب می‌شود دفترها پویا و پاسخگو به نیازهای متغیر تیم‌ها باشند.

توجه به انسان در مرکز طراحی:
در نهایت، فارغ از تکنولوژی، طراحی باید متمرکز بر تجربه انسانی باشد: روشنایی مناسب، مبلمان ارگونومیک، رنگ‌بندی الهام‌بخش و فضاهای اجتماعی که حس تعلق و خلاقیت را تحریک می‌کنند.

پیشنهاد می‌شود معماران و کارفرمایان پروژه‌های خود را با یک فاز پایلوت آغاز کنند، داده‌های واقعی را جمع‌آوری کنند، و سپس به‌تدریج دفتر خود را به یک «مقصد دلپذیر برای کارکنان» تبدیل نمایند. در دنیای متحول امروز، دفتر کار بیش از گذشته باید انعطاف‌پذیر، هوشمند و پشتیبان فرصت‌های نوآوری باشد؛ در غیر این صورت، کارکنان به‌دنبال گزینه‌های دیگر خواهند بود.